KHỔ ĐẾ - NGUỒN GỐC PHIỀN MUỘN CỦA CON NGƯỜI
Đức Phật đã từng nói: "Nước mắt chúng sanh nhiều hơn cả nước trong bốn đại dương". Khổ đế, một trong bốn sự thật quan trọng nhất mà Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã phát hiện về bản chất cuộc đời. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về khổ đế qua bài viết này.
Khổ đế là gì?
Trong cuộc sống càng khoa học văn minh tiến bộ, thì con người càng lệ thuộc vào vật chất. Vì muốn được thỏa mãn những nhu cầu hàng ngày thì thân của chúng ta phải chuốc lấy bao nỗi đắng cay và tâm thì lúc nào cũng bồn chồn lo lắng. Nỗi vui chưa đến mà sự buồn đã hiện ra.
Khổ đế là một chân lý trong Tứ diệu đế, là một khái niệm quan trọng trong Phật giáo. Đau khổ không chỉ là cảm xúc, cảm giác trong con người, mà còn bao gồm tất cả mọi sự vật, hiện tượng, vật chất và tâm thức, chịu tác động của sự thay đổi và biến đổi. Khổ bắt đầu từ Ái và con đường thoát khổ chính là Bát chánh đạo.
“Sinh ra là khổ; già đi là khổ; bị bệnh là khổ; chết đi là khổ; lo lắng, than thở, buồn rầu, tuyệt vọng là khổ; không đạt được điều ưa thích là khổ; nói tóm lại: mọi thứ liên quan đến Ngũ uẩn đều là khổ.”
Thế nào là tam khổ?
Dựa vào kinh Phật, thì tất cả những cái khổ trên thế gian nầy có thể chia làm ba loại và nó có tên là “tam khổ”. Tam khổ bao gồm khổ khổ, hoại khổ và hạnh khổ.
1. Khổ khổ (the suffering of suffering):
“Khổ khổ”, hay còn gọi là “nỗi khổ kép”, là sự chồng chất của nhiều loại khổ đau lên nhau. Bản thân cơ thể chúng ta đã khổ rồi, và hoàn cảnh xung quanh lại mang đến nhiều nỗi khổ khác. Ví dụ như nếu trong vài ngày không tắm rửa, thì ai dám đến gần chúng ta? Khi đi xa mà không có nước, bị té xe hoặc bị bệnh, thì tính mạng chúng ta có đảm bảo được không?
Đã gánh bao khổ đau bởi vì sự sống chết bất ngờ mà chính mình không làm chủ được. Con người của chúng ta lại phải mang thêm những đau khổ chất chồng khác, chẳng hạn như đau răng, bệnh tật, đói khát, khổ vì gia đình và dĩ nhiên cũng khổ vì con cái…
2. Hoại khổ (the suffering of composite things):
“Hoại khổ”, hay còn gọi là “nỗi khổ của những thứ hỗn hợp”, là sự bị chi phối bởi luật vô thường của tất cả các vật trong thế giới này, tức là không có gì là bất biến, cố định mãi mãi.
Thật vậy, không có một cái gì mà tồn tại mãi mãi được. Chẳng hạn to lớn như mặt trời, mặt trăng, thì một ngày nào đó cũng tan theo cát bụi. Còn vật nhỏ bé như tấm thân của chúng ta, thì cái mạng sống lại càng ngắn ngủi, phù du. Dù trong cuộc sống này, chúng ta có giàu sang, phú quý, cũng không cách nào giữ nổi cho thời gian oan nghiệt đừng tàn phá thân thể và hủy diệt đời ta. Thế mới biết thời gian tạo ra lắm điều đau khổ.
3. Hạnh khổ (the suffering associated with change):
“Hạnh khổ”, hay còn gọi là “nỗi khổ liên quan đến sự thay đổi”, là khi các cơ quan giác quan của chúng ta tiếp xúc với các đối tượng giác quan, các ý nghĩ sẽ phát sinh và do đó tâm hồn của chúng ta không thể yên ổn được.
Chúng ta càng nghĩ ngợi, thì tâm tư càng bấn loạn. Càng tiếp xúc với ngoại cảnh, thì Ta càng si mê và chính sự si mê này đã đè ép chúng ta, bắt chúng ta phải làm nô lệ cho chúng để thỏa mãn những dục vọng mà chúng đã tạo nên.
Tư tưởng của chúng ta thì biến chuyển không ngừng. Chúng nhảy vọt từ chuyện này sang chuyện khác, chẳng khác nào như con ngựa không cương, như con vượn chuyền cây, không bao giờ dừng nghĩ. Bởi thế, Phật mới dạy rằng:”Hãy kiểm soát tâm trí của bạn, hãy kiểm soát ý nghĩ của bạn”.
8 nỗi khổ đau
Mặc dù tất cả những cái khổ trên thế gian này được gom lại thành tam khổ, nhưng đây chỉ là nói một cách tổng quát mà thôi. Bởi vì khổ thì có nhiều cách khổ, nhưng cái khổ này thì không giống cái khổ kia được. Vì mỗi cái khổ mang đặc tính riêng tư của nó, nên chúng ta có thể đem tất cả cái khổ trên đời nầy chia ra làm tám loại và gọi nó là “bát khổ”.
Bát khổ thì gồm có: sanh khổ, lão khổ, bệnh khổ, tử khổ, ái biệt ly khổ, cầu bất đắc khổ, oán tắng hội khổ, ngũ ấm thạnh khổ.
1. Sanh khổ
Sanh khổ là khi chúng ta còn là thai nhi trong bụng mẹ. Trong quá trình này, tâm hồn và cảm xúc của chúng ta bắt đầu hình thành, nhưng vì sống trong không gian chật hẹp và tối tăm, chúng ta không thể cảm thấy thoải mái.
Mẹ ăn thức ăn nóng hoặc lạnh đều khiến chúng ta khó chịu, và nếu mẹ no hoặc đói khát, chúng ta cũng sẽ ảnh hưởng. Khi đến thời điểm sinh, chúng ta phải trải qua quá trình đau đớn để ra đời, và vì vậy, chúng ta khóc ngay khi sinh ra.
2. Lão khổ
Phàm là con người, thì không một ai có thể thoát khỏi sự chi phối của luật vô thường. Lúc sinh ra, đến khi lớn lên, rồi cũng phải đến lúc già nua. Khi còn trẻ thì tráng kiện bao nhiêu, bây giờ lúc về chiều, thì tinh thần suy kém, thân thể hao mòn, nên phải khổ cả về thân xác lẫn tinh thần.
Con người khi mà đã già yếu, thì mắt mờ, tai lãng, lưng mỏi, chân run, ăn chẳng biết ngon, ngủ không thẳng giấc, cộng thêm da nhăn, răng rụng. Thêm nữa, càng già thân thể càng suy yếu, thì trí tuệ cũng bị lu mờ, nên mới sanh ra lú lẫn, nhớ trước quên sau, tinh thần không minh mẫn nên sinh ra chửi bới lung tung.
3. Bệnh khổ
Bệnh khổ là khi cơ thể chúng ta bị bệnh. Dù là bệnh nhẹ như đau răng, đau bụng, nhức đầu hay bệnh nặng như đau gan, đau thận, ung thư, tất cả đều gây ra nhiều đau khổ. Nhiều bệnh tật làm cho bệnh nhân quằn quại trong đau đớn và không có cách nào thoát ra khỏi nó.
Người bệnh phải sống trong đau đớn và không thể chết đi để giải thoát. Nếu trong gia đình có người bị bệnh, cả gia đình đều lo lắng và buồn rầu.
4. Tử khổ
Phàm là con người, thì ai ai cũng tham sống sợ chết dù giàu hay nghèo, sung sướng hay khổ cực. Những người giàu có sợ chết vì mất đi tất cả tài sản và sự sung sướng. Còn những người khốn cùng lại sợ chết vì không muốn đối mặt với Diêm vương. Những kẻ vướng lấy bệnh nan y, hiểm nghèo, họ luôn luôn bám víu lấy sự sống và từ chối không muốn gặp tử thần. Nhưng thật ra, không ai có thể tránh khỏi cái chết.
Khi sắp chết, chúng ta lo lắng cho gia đình và cho tương lai của mình. Chúng ta sợ cô đơn và vô cùng lo ngại về sự tăm tối của tương lai. Thân thể ta đau đớn và tâm hồn ta sợ hãi. Khi chết, thân thể cứng đờ và lạnh lẽo. Đó là lý do tại sao chết lại khổ.
5. Ái biệt ly khổ
Ái biệt ly khổ là khi chúng ta bị chia cách với những người mình yêu thương. Sau cuộc chiến tranh năm 1975, hàng trăm nghìn người đã phải rời quê hương để tìm kiếm sự an toàn, để lại gia đình, người thân và bạn bè. Chiến tranh đã tạo ra những tình huống đau lòng khi người này đợi người kia và người kia nhớ mong người này. Có người phải nói rằng, “Thà chết còn hơn xa cách”.
Tuy nhiên, liệu chết có đỡ đau khổ hơn là sống xa cách nhau không? Những người góa phụ bồng con thơ đi thăm mộ chồng đã trở thành cảnh vô cùng đau lòng. Nếu những người đã qua đời có thể trở lại, thì dù phải đợi 5 hay 10 năm thì vẫn tốt hơn là mãi mãi xa cách. Vì thế, số phận của chúng ta không tránh khỏi sự đau khổ, cho dù là sanh ly hay tử biệt.
6. Cầu bất đắc khổ
Cầu bất đắc khổ là khi chúng ta đeo đuổi những điều mà không thể đạt được. Khi ta hy vọng cao, thất vọng càng nhiều. Con người luôn muốn đạt được thành công và chiến thắng, nhưng đôi khi những thử thách khó khăn khiến chúng ta thất bại.
Danh vọng thường làm cho chúng ta vô tâm và lạc lối trên con đường cuộc đời. Nhiều người cố gắng bằng mọi cách để đạt được danh vọng, bất chấp thủ đoạn và trở nên thâm độc.
Tình yêu đôi khi xa xôi nhưng lại quý giá như hạt kim cương; khi đến gần lại phải đau khổ như giọt nước mắt. Trong tình yêu, không phải ai cũng có thể đạt được hạnh phúc.
Chúng ta nên trân trọng những gì mình có và không đeo đuổi những điều không thể đạt được. Hạnh phúc thực sự không nằm ở danh vọng, công danh hay phú quý, mà nó ở trong tình yêu và sự hài lòng với chính mình.
7. Oán tắng hội khổ
Oán tắng hội khổ là khi chúng ta đau khổ khi phải xa người thân yêu, nhưng đáng tiếc, chúng ta cũng không hạnh phúc khi phải sống cùng với người mà chúng ta không ưa hoặc không thích.
Khi ta sống cùng với kẻ thù cảm thấy đau khổ, nhưng một ngày nào đó, chúng ta có thể rơi vào hoàn cảnh khó khăn, cần sự giúp đỡ. Vì vậy, chúng ta nên giữ tâm trí thanh tịnh và tìm kiếm tình yêu và hòa bình trong cuộc sống của mình.
8. Ngũ ấm thạnh khổ
Ngũ ấm thạnh khổ là khổ đau từ cả thân và tâm. Ngũ ấm bao gồm sắc, thọ, tưởng, hành, thức, trong đó sắc liên quan đến thân, còn thọ, tưởng, hành, thức liên quan đến tâm. Thân ta đau khổ vì sinh, lão, bệnh, tử, đói, khát, nóng, lạnh, còn tâm ta đau khổ vì giận, buồn, và nhiều phiền muộn khác. Khi ngũ ấm biến đổi, chúng ta đau khổ càng thêm khổ.
--------------
Mọi thông tin chi tiết về chương trình xin vui lòng liên hê:
Học viện CEO Việt Nam CNH
Hotline: 0888 12 14 16
Hỏi và đáp (0)
